Wstęp do translatoryki I 340-AS1-3ITT
Wprowadzenie do historii i teorii translatoryki: podstawowe pojęcia, koncepcje, kierunki i dzieje nauki o przekładzie. Wprowadzenie obejmuje następujące zagadnienia:
1. Translatoryka jako dyscyplina naukowa (zakres i przedmiot badań translatoryki, rys historyczny badań nad przekładem, badania nad przekładem. Dzieje tłumaczenia i wiedzy o tłumaczeniu: między dosłownością i adaptacją; między osobistą opinią i wiedzą naukową; od ekwiwalencji do adekwatności, od tłumaczenia verbum pro verbo Cycerona do Schleiermachera. Metody badawcze stosowane w translatoryce.
2. Kluczowe pojęcia translatoryki (pojęcie sensu/znaczenia w przekładzie, ekwiwalencja i jej typy, pojęcie wierności przekładu, uniwersalia przekładowe).
3. Strategie a techniki przekładowe: definicja, zakres pojęciowy, typologia technik tłumaczeniowych, normy i konwencje, metodologia badań.
4. Wybrane koncepcje i teorie przekładu (językoznawcze szkoły przekładu (Jakobson, Nida, Albrecht), szkoła lipska (Kade, Jäger, Neubert), teorie funkcjonalistyczne – teoria skoposu (Vermeer, Reiß), interpretacyjna teoria przekładu – podejście semantyczne, hermeneutyka (Frank, Paepcke, Stolze), teoria polisystemów (Zohar), teorie komunikacyjne, pojęcie ekwiwalencji a przekład (Nida, Taber, Koller), strukturalizm a kognitywizm w przekładoznawstwie (Krings, Hönig, Kußmaul, Tabakowska), relatywistyczna hipoteza Sapira / Whorfa a koncepcje przekładu jako transferu kulturowego oraz inne wybrane koncepcje przekładu).
5. Model komunikacji językowej. Komponenty układu translacyjnego.
6. Pojęcie tłumaczenia i znaczenie. Typy przekładu:
• przekład ustny a przekład pisemny,
• typy przekładu pisemnego: przekład tekstów literackich (proza, poezja, piosenka), specjalistycznych, użytkowych,
• przekład ustny: tłumaczenie symultaniczne, konsekutywne, podstawowe pojęcia, terminy, definicje i klasyfikacje – jak décalage, antycypacja, reformulacja, kontrola, korekta, notacja, pamięć długo- i krótkotrwała, języki A, B i C, relay,
• specyfika przekładu audiowizualnego,
• przekład środowiskowy.
7. Rola tłumacza w teorii i praktyce przekładu: jego kompetencje (językowe, kulturowe, interpersonalne),
funkcje, zakres odpowiedzialności, tłumacz-czytelnik, tłumacz-drugi autor, tłumacz-pośrednik. Kompetencje i odpowiedzialność tłumacza. Autonomia i kreatywność tłumacza.
9. Przekład jako transfer międzyjęzykowy i akt komunikacji międzykulturowej. Przekład a kultura. Przekład transferem języka, wiedzy czy kultury? Językowy obraz świata i specyfika kulturowa w przekładzie.
10. Problem jakości przekładu i jego oceny: charakterystyka kryteriów ewaluacji tłumaczenia w zależności od typów przekładu.
11. Rodzaje i gatunki tekstu. Specyfika tłumaczenia literackiego. Specyfika przekładu tekstów specjalistycznych, problemy terminologiczne, językowe i merytoryczne.
12. Warsztat pracy tłumacza, metody pracy oraz narzędzia wspomagając pracę tłumacza (specyfika tłumaczenia kabinowego, przekład wspomagany komputerowo, przekład automatyczny).
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
W cyklu 2022: | W cyklu 2023: |
Rodzaj przedmiotu
Tryb prowadzenia przedmiotu
Efekty kształcenia
Student zna w pogłębionym stopniu terminologię z zakresu przekładoznawstwa, główne trendy i kierunki rozwoju, metodologię badań, najnowsze osiągnięcia i współczesne dokonania translatoryki. Student potrafi wykorzystywać i stosować w praktyce zdobytą i ugruntowaną wiedzę teoretyczną oraz biegle posługiwać się terminologią i paradygmatami badawczymi translatoryki.
WIEDZA
Po ukończeniu kursu student:
- ma podstawową wiedzę o miejscu i znaczeniu translatoryki w systemie nauk, a także rozumie jej specyfikę przedmiotową K1_W01;
- zna podstawową terminologię z zakresu translatoryki, K1_W02;
- zna w zaawansowanym stopniu etapy rozwoju translatoryki jako dziedziny wiedzy w ujęciu historycznym, rozumie kompleksową naturę przekładu oraz jego złożoność i historyczną zmienność K1_W03;
- ma uporządkowaną wiedzę ogólną w zakresie teorii i metodologii z zakresu translatoryki K1_W05;
- zna i rozumie powiązania translatoryki z innymi dziedzinami nauki i dyscyplinami naukowymi K1_W06;
- zna i rozumie różnice kulturowe będące istotnym czynnikiem kształtowania się społeczeństw wielokulturowych we współczesnym świecie, zna w ogólnym zarysie realia społeczno-ekonomiczne i prawne w obszarach związanych ze studiowanymi językami K1_W11;
- zna i rozumie zasady etyki zawodowej K1_W13;
- zna normy, procedury i dobre praktyki stosowane w obszarze działalności zawodowej K1_W15.
UMIEJĘTNOŚCI
Po ukończeniu kursu student:
- posiada elementarne umiejętności badawcze, potrafi formułować problemy badawcze oraz potrafi używać narzędzi badawczych w translatoryce; potrafi odpowiednio dobrać metody pozwalające na rozwiązywanie problemów w obrębie translatoryki K1_U02;
- posiada umiejętność argumentowania z wykorzystaniem poglądów innych autorów oraz samodzielnego formułowania wniosków w formie ustnej i pisemnej K1_U04;
- potrafi odpowiednio zastosować wiedzę teoretyczną z zakresu translatoryki w typowych sytuacjach profesjonalnych, w tym w projektach zespołowych, również w projektach o charakterze interdyscyplinarnym K1_U10.
KOMPETENCJE SPOŁECZNE
Po zakończeniu kursu student:
- jest gotów do adekwatnego identyfikowania i rozstrzygania dylematów komunikacji międzyjęzykowej, szczególnie dylematów tłumaczeniowych, spowodowanych asymetrią systemów językowych i różnicami kulturowymi, przestrzegając wzorców zachowań etycznych i zasięgając opinii ekspertów K1_K01;
- jest gotowy do krytycznej oceny własnego stanu wiedzy w zakresie translatoryki, docenia znaczenie argumentacji merytorycznej w rozwiązywaniu problemów badawczych oraz praktycznych (w sytuacjach zawodowych) K1_K02.
Efekty specjalnościowe: S_W14; S_W15, S_U12, S_U14, S_K08, S_K09. A mianowicie:
- zna podstawową terminologię dotyczącą teorii przekładu i metod translatorskich,
- ma uporządkowaną wiedzę teoretyczną o procesie tłumaczenia, w tym tłumaczenia specjalistycznego, jego rodzajach i specyfice, zna podstawowe techniki przekładowe,
- posiada podstawowe umiejętności badawcze w zakresie lingwistyki tekstu; rozpoznaje strukturę tekstu oraz jego sytuacyjne i kulturowe uwarunkowania, potrafi dokonać wielopoziomowej analizy tekstu o średnim stopniu terminologizacji,
- potrafi posługiwać się oraz właściwie zastosować (ogólne i szczegółowe) strategie i techniki przekładowe w tłumaczeniu specjalistycznym pisemnym i ustnym z języka obcego na język polski (i odwrotnie),
- rozumie potrzebę doskonalenia warsztatu tłumacza przez całe życie,
- prawidłowo identyfikuje i rozstrzyga dylematy związane z wykonywaniem zawodu tłumacza pisemnego i ustnego.
Kryteria oceniania
Zaliczenie na podstawie obecności i aktywności na zajęciach, kolokwiów sprawdzających oraz referatów i projektów indywidualnych.
Otrzymanie zaliczenia jest możliwe w przypadku obecności na 26 godzinach zajęć.
Możliwość opuszczenia dwóch zajęć bez konieczności usprawiedliwiania i odrabiania. Każda kolejna nieobecność wymaga odrobienia (sposób i zakres ustalany indywidualne).
Literatura
Baker M. (ed.). 1998. Routlegde Encyclopedia of Translation Studies. London/New York: Routledge.
Bukowski P., Heydel M. (red.). 2009. Współczesne teorie przekładu. Antologia, Kraków: Wyd. Znak.
Catford J.C. 1965. A Linguistic Theory of Translation, London, 1965
Dąmbska-Prokop U. (red.) 2000. Mała encyklopedia przekładoznawstwa. Częstochowa: Educator.
Delisle J., Lee-Jahnke H., Cormier M. 1999. Terminologie de la traduction. Amsterdam/Philadelphia : J. Benjamins Publishing.
Hejwowski K.2004. Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Warszawa: PWN.
Hejwowski K. 2015. Iluzja przekładu. Katowice: Śląsk
Kielar B.Z. 2003. Zarys translatoryki. Warszawa: KJS
Legeżyńska A. 1986. Tłumacz i jego kompetencje autorskie, Warszawa.
Lewicki R. 2000. Obcość w odbiorze przekładu, Lublin.
Lipiński T. 2000. Vademecum tłumacza, IDEA.
Lukszyn J. (red.) 1998. Tezaurus terminologii translatorycznej. Warszawa: PWN
Munday J. 2001. Introducing Translation Studies. London/New York: Routledge.
Newmark P. 1986. Approaches to Translation, Oxford.
Nida E. 1964. Toward a Science of Translating, Brill, Leiden.
Pisarska A., Tomaszkiewicz T. 1996. Współczesne tendencje przekładoznawcze. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM w Poznaniu.
Pöchhacker F. 2004. Introducing Interpreting Studies. London: Routledge.
Snell-Hornby M., Hönig H.G., Kussmaul P., Schmitt P.A. (Hrsg.) 1998. Handbuch Translation. Tübingen: Stauffenburg.
Steiner G. 2000. Po wieży Babel. Problemy języka i przekładu, tłum. O. i W. Kubińscy, Universitas
Tabakowska E. 2001. Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu, Kraków: Universitas.
Tomaszkiewicz T. 2006. Przekład audiowizualny, Warszawa, 2006
Tomaszkiewicz T. 2004. Terminologia tłumaczenia. Poznań: Wyd. Naukowe UAM tłumaczenie pracy: Delisle J., Lee-Jahnke H., Cormier M. 1999. Terminologie de la traduction. Amsterdam/Philadelphia : J. Benjamins Publishing).
Tryuk M. 2007. Przekład ustny środowiskowy. Warszawa: PWN.
Tryuk M., 2007. Przekład ustny konferencyjny, Warszawa: PWN.
Urbanek D. 2004. Pęknięte lustro. Tendencje w teorii i praktyce przekładu na tle myśli humanistycznej. Warszawa: Wyd. Trio.
Urbanek D. 2011. Dialektyka przekładu. Warszawa. Wyd. UW
Venuti L. (red.), The Translation Studies Reader, Routledge, London - New York, 2000
Venuti L., The Translator’s Invisibility. A history of translation, London –NY, 1995
Wojtasiewicz O., Wstęp do teorii tłumaczenia, 1957 i nast.
|
W cyklu 2022:
Baker, M., In Other Words, London 2002 |
W cyklu 2023:
Baker, M., In Other Words, London 2002 |
W cyklu 2024:
Baker, M., In Other Words, London 2002 |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: