Planowanie leczenia w radioterapii 390-FM2-2PLR
Profil studiów: ogólnoakademicki
Forma studiów: stacjonarne
Rodzaj przedmiotu: obowiązkowy (Moduł2: Fizyka w praktyce medycznej)
Dziedzina i dyscyplina nauki: Dziedzina nauk ścisłych i przyrodniczych, Dyscyplina nauki fizyczne
Rok studiów/semestr: 2 rok / 3 semestr
Wymagania wstępne: Brak.
Liczba godzin zajęć dydaktycznych: Wykład - 15 godzin, laboratorium - 30 godzin
Metody dydaktyczne: Wykład, pokazy, praca laboratoryjna, praca w systemie planowania leczenia, ćwiczenia rachunkowe, rozwiązywanie zadań, dyskusja, konsultacje, praca własna studenta w domu (rozwiązywanie zadań, rozszerzenie zagadnień poruszanych na wykładach i ćwiczeniach).
Punkty ECTS: 4
Bilans nakładu pracy studenta: udział w wykładach (15 godz.), udział w laboratorium (30 godz.), udział w konsultacjach (15 godz.), praca własna w domu i przygotowanie sie do zaliczeń/egzaminu (40 godz.).
Wskaźniki ilościowe: nakład pracy studenta związany z zajęciami wymagającym bezpośredniego udziału nauczyciela - 3,6 ECTS; nakład pracy studenta związany z zajęciami o charakterze praktycznym - 1,2 ECTS.
Zakres tematów:
Tematy podejmowane na wykładzie:
• Rys historyczny zastosowania promieniowania jonizującego w onkologii.
• Charakterystyka promieniowania jonizującego (fotonowego i elektronowego) w oddziaływaniu na materię.
• Dozymetria w stosowanych technikach leczenia z wykorzystaniem promieniowania jonizującego.
• Podstawowe zasady planowania leczenia z wykorzystaniem promieniowania jonizującego. Fachowe nazewnictwo i terminologia.
• Biologiczne podstawy radioterapii.
• Techniki planowania 3D, IMRT, VMAT dla różnych lokalizacji u pacjenta: głowa - szyja, klatka piersiowa, jama brzuszna, miednica i inne.
• Algorytmy obliczenia dawek.
• Sposoby optymalizacji dawek.
• Systemy brachyterapii. Podział brachyterapii ze względu na moc dawki, technikę i rodzaj aplikacji.
• Podstawy ochrony radiologicznej pacjenta.
• Weryfikacje systemów planowania leczenia.
• Weryfikacje planów leczenia. Kontrola ułożenia pacjenta.
• Charakterystyka procedur medycznych – podstawy prawne, wskazania, źródła wytycznych.
Tematy podejmowane na Laboratorium:
Teleterapia:
• Techniki planowania 3D dla typowych lokalizacji.
• Sposoby modyfikacji wiązki (klin, osłona, MLC).
• Sposoby modyfikacji kształtu ciała pacjenta (bolus standardowy, bolus 3D).
• Techniki planowania IMRT, VMAT, SIB, SBRT w różnych lokalizacjach (głowa - szyja, klatka piersiowa, jama brzuszna, miednica i inne).
• Metody kalkulacji i optymalizacji planów leczenia.
• Obsługa systemów planowania leczenia teleterapii. Weryfikacja planów przez niezależny system obliczeniowy.
Brachyterapia:
• Techniki planowania brachyterapii HDR w leczeniu prostat, nowotworów ginekologicznych, piersi, skóry.
• Pomiar mocy dawki.
• Obliczanie równoważników dawek.
• Testy kontrolne urządzenia do brachyterapii HDR.
• Obsługa urządzeń do planowania brachyterapii HDR.
Rodzaj przedmiotu
Efekty kształcenia
1. K_W04 zna ograniczenia stosowalności wybranych koncepcji teoretycznych oraz procedur eksperymentalnych, w tym, o ile specjalność to przewiduje, procedur pomiarowych stosowanych w fizyce medycznej,
2. K_W24 ma wiedzę z zakresu oddziaływania promieniowania jonizującego z materią, ze szczególnym uwzględnieniem tkanki ludzkiej, o ile specjalność to przewiduje,
3. K_W26 zna zasady i procedury określania i weryfikacji dawki promieniowania jonizującego w planach leczenia, o ile specjalność to przewiduje,
4. K_U28 potrafi określić rozkład dawki promieniowania w materii zdeponowanego przez wiązkę promieniowania jonizującego, o ile specjalność to przewiduje,
5. K_U32 umie komunikować się z personelem medycznym w zakresie problemów dotyczących fizyki medycznej, o ile specjalność to przewiduje,
6. K_U33 umie wyliczyć parametry wiązki terapeutycznej oraz ustalić czas ekspozycji pacjenta przy zadanych parametrach wiązki, o ile specjalność to przewiduje,
7. K_U35 umie korzystać z systemu weryfikacji zarządzania radioterapią, zna zasady konstrukcji planu leczenia, umie ocenić parametry planu leczenia, o ile specjalność to przewiduje,
8. K_U36 umie, ze zrozumieniem aspektów fizycznych i medycznych, posługiwać się systemem przygotowania pacjenta do radioterapii, o ile specjalność to przewiduje
9. K_K01 ma świadomość odpowiedzialności związanej z wykonywaniem zawodu, szczególnej odpowiedzialności za rzetelne prowadzenie prac badawczych i prezentacji ich wyników oraz, o ile specjalność to przewiduje, ma świadomość szczególnej odpowiedzialności wobec pacjentów i personelu służby zdrowia z racji nabytej wiedzy i kompetencji z zakresu fizyki medycznej
Kryteria oceniania
Metody sprawdzania: egzamin i zaliczenie pisemne.
Literatura
Literatura:
a) Podstawowa:
• The International Commission on Radiation Units and Measurements, Journal of the ICRU Vol 20 No 1 (1985) Report 38;
• The International Commission on Radiation Units and Measurements, Journal of the ICRU Vol 26 Issue 1 (1993) Report 50;
• The International Commission on Radiation Units and Measurements, Journal of the ICRU Vol 32 Issue 1 (1999) Report 62;
• The International Commission on Radiation Units and Measurements, Journal of the ICRU Vol 10 No 1 (2010) Report 83;
• Gasińska, Biologiczne Podstawy Radioterapii, Skrypt dla studentów fizyki medyczne, oraz lekarzy specjalizujących się w zakresie radioterapii, Kraków 2001;
• Maciejewski, Tolerancja zdrowych tkanek w radioterapii nowotworów. Odczyny popromienne. Gliwice 1990;
• H.R. Withers, Biologiczne podstawy radioterapii, Kraków 1991;
• M. Giżyńska; A. Walewska, Podstawy planowania leczenia, dozymetria wiązek promieniowania X I elektronów, Zakład Fizyki Medycznej w Centrum Onkologii- Instytut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2012;
• Planowanie leczenia i dozymetria w radioterapii pod red. J. Malickiego i K. Ślosarka, Gdańsk 2016;
• K. Ślosarek: Podstawy planowania leczenia w radioterapii, Gliwice 2007
• J. Skowronek, Brachyterapia –wykłady;
• Brachyterapia HDR pod red R. Makarewicz, Gdańsk 2004;
• W. Łobodziec, Dozymetria promieniowania jonizującego w radioterapii, Gliwice 1999;
• P. F. Kukołowicz, Charakterystyka wiązek terapeutycznych fotonów i elektronów, Kielce 2001;
• F.M.Khan, The Physic of radiation Therapy, Lippincott Williams&Wilkins 1994;
• P.Mayles, A.Nahum, J.Rosenwald, Handbook of Radiotherapy Physics, Taylor&Francis 2007;
• E.B. Podgorsak Technical Radiation Oncology Physics: A Handbook for Teachers and Students Editor wyd. IAEA;
• Technical Reports Series No.398, IAEA 2000;
• Biocybernetyka i inżyniera biomedyczna 2000 tom.9 Fizyka medyczna, red. Maciej Nałęcz; Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT;
b) Dodatkowa:
• Czasopismo Inżynier Medyczny Fizyk;
• Materiały z kursów specjalizacyjnych i konferencji naukowych dedykowanych w/w zagadnieniom;
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: