Filozofia języka 410-FS1-3FJ5

nabyta wiedza

Student zna klasyczne teorie znaczenia i odniesienia przedmiotowego [K_W01, K_W02, K_W03, K_W10]
Student wie, na czym polega różnica między internalizmem i eksternalizmem semantycznym i potrafi wskazać konsekwencje, jakie wynikają z przyjęcia tych stanowisk [K_W01, K_W03, K_W10]
Student wie, co to są czynności mowy, presupozycje i implikatury [K_W01, K_W04, K_W05, K_W06, K_W08, K_W10, K_W13] IN
Student wie jak stosować metody wypracowane w obrębie filozofii analitycznej do badania różnorodnych filozoficznych zagadnień
nabyte umiejętności
Student potrafi podać przykłady różnych użyć deskrypcji [K_U01]
Student potrafi podać Russelowską analizę zdania z deskrypcja określoną [K_U01, K_U02, K_U03]
Student potrafi zidentyfikować presupozycje i implikatury konwersacyjne danej wypowiedzi [K_U01, K_U02, K_U06, K_U10 ]
Student umie określić skutek perlokucyjny wypowiedzi [K_U01, K_U02, K_U09, K_U10 ]
Student czyta i interpretuje tekst filozoficzny z zakresu filozofii języka;
Student potrafi konfrontować problemy pochodzące z różnych tekstów filozoficznych;
Student umie analizować argumentację filozoficzną, wskazywać składające się na nią tezy i założenia, ustalać logiczne i argumentacyjne relacje między elementami filozoficznego wywodu;
Student poprawnie stosuje poznaną terminologię filozoficzną;
Student umie podać argumenty za i przeciw podstawowym stanowiskom w obrębie współczesnej filozofii języka.
nabyte kompetencje społeczne: wykład
Student ma umiejętność słuchania ze zrozumieniem [K_K08, K_K10]
Student ma umiejętność funkcjonowania w sytuacji ekspozycji społecznej [K_K02, K_K07, K_K08, K_09]
Student ma umiejętność dyskutowania [K_K07, K_K08, K_K10, K_K11]
Student potrafi współdziałać i pracować w grupie przyjmując w niej różne role.

Wykład: egzamin ustny
Ćwiczenia: esej zaliczeniowy na jeden z poniższych tematów

1. Czym są wartości prawdy? Dla Fregego pojęcia są to odniesienia predykatów i podklasa funkcji. Jeżeli funkcja f(x)=x+5 ma wartość 7 dla argumentu 2, to „5+2” jest nazwą denotującą 7. „x jest białe” posiada wartość prawdy dla argumentu „śnieg” – zatem „śnieg jest biały” jest nazwą denotującą prawdę. Czy wszystkie prawdziwe zdania są tym samym nazwami denotującymi wartości prawdy? Czy wartości prawdy to obiekty takie same jak Wieża Eiffla? Czy nie ma żadnej logicznej różnicy pomiędzy zdaniami a nazwami? Czy to znaczy, że mogę stwierdzić coś mówiąc: „Prawda!” lub „Wieża Eiffla!”? Literatura: M. Dummett, Frege: Philosophy of Language (1993), H. Noonan, Frege: A Critical Introduction (2001).
2. Do czego odnoszą się nazwy puste? Meinong twierdził, że istnienie obiekty takie jak Pegaz mogą nie istnieć, ale mimo to są obiektami myśli. Russell w pewnym momencie twierdził podobnie, ale zmienił zdanie, gdy opracował teorię deskrypcji określonych. Czy miał rację? Czy teoria Meinonga nie jest lepsza dlatego, że radzi sobie bez rozróżnienia na gramatyczną formę powierzchniową i głęboką formę logiczną? Literatura: Hylton, P. (2005) Propositions, Functions, and Analysis: Selected Essays on Russell’s Philosophy; Neale, S. (1993) Descriptions; Sainsbury, M. (1979) Russell.
3. Czym są sądy bezsensowne? Kryterium weryfikacjonistyczne znaczenia wydaje się trafne, ponieważ wprowadza rozróżnienie na zdania sensowne i bezsensowne. Czy jest to jednak poprawne kryterium? Jakie są powody, żeby je przyjąć? Czy powody za nim stojące są empiryczne, czy analityczne? Czy można zweryfikować kryterium weryfikacjonistyczne? Czy też ma ono specjalny status jako rodzaj językowej gry w nauce? Jeżeli kryterium weryfikacjonistyczne jest nieadekwatne, to jak inaczej odróżnić sądy bezsensowne od sensownych? Literatura: Coffa, A. (1991) The Semantic Tradition from Kant to Carnap: to the Vienna Station; A. Richardson, T. Uebel (eds) (2007) The Cambridge Companion to Logical Empiricism.
4. Czym jest sztywny desygnator? W Paryżu istnieje pręt nazywany „standardem metra”, który jest używany jako kryterium długości metra. Wittgenstein twierdzi, że „długość standardu metra w Paryżu=jeden metr” jest prawdą konieczną. Kripke się jednak nie zgadza. W przeciwieństwie do Wittgensteina, twierdzi, że jest to prawda a priori, ale prawda przygodna (w danym momencie), że standard metra liczy jeden metr – pręt w Paryżu mógłby być przecież dłuższy lub krótszy. Bliższe prawdy byłoby więc powiedzenie, że (w danym momencie) zdanie „długość standardu metra w Paryżu wynosi jeden metr” służy jako wyznaczenie odniesienia dla „jeden metr”. Dlaczego tak twierdzi? Czy ma rację?
5. Czym jest eksternalizm? Do jakiego stopnia eksternalizm semantyczny jest przekonujący? Załóżmy, że argumenty Kripkego-Putnama w przypadku pojęcia „woda” są trafne. Czy są one trafne również dla pojęcia „stołu” i „jedzenia”? Czy pojęcia fikcjonalne sprawiają kłopot dla eksternalizmu?
6. Czy wyrażenia okazjonalne są redukowalne do wyrażeń nieokazjonalnych? Według koncepcji redukcjonistycznych, każde wyrażenie okazjonalne daje się zdezokazjonalizować do odpowiedniego wyrażenia nieokazjonalnego. Jakie są powody za przyjęciem redukcjonizmu? Czy są one przekonujące? Jeżeli redukcjonizm jest tezą fałszywą, to na czym miałaby polegać nieredukowalna rola wyrażeń okazjonalnych?
7. Czy pragmatyczna koncepcja języka pociąga za sobą mentalistyczną teorię znaczenia? Grice był twórcą teorii implikatur oraz mentalistycznej teorii znaczenia. Czy pomiędzy tymi dwoma teoriami zachodzi jakiś związek? Czy prawdziwe jest to, że celem wypowiedzi jest wyrażenie czyjegoś stanu mentalnego?
8. Czym są nastawienia sądzeniowe? Załóżmy, że w świecie możliwym W* jesteśmy mózgami w naczyniach. Czy mózgi w naczyniach mają dokładnie te same przekonania co my w aktualnym świecie W? Czy typowe przekonania, jak to, że kot jest głodny, byłyby prawdziwe, czy też ani prawdziwe ani fałszywe? Czy mózgi w naczyniach byłyby zdolne do posiadania takich przekonań?
9. Czy holizm semantyczny jest fałszywy? Holizm semantyczny to teza, że znaczenia wszystkich wyrażeń w języku są wzajemnie powiązane. Nie możemy zatem nauczyć się znaczenia jednego wyrażenia nie ucząc się znaczenia wszystkich pozostałych. Jeżeli tak, to nie można nauczyć się języka w ogóle! Holizm jest zatem fałszywy. Co obrońca holizmu mógłby odpowiedzieć na ten zarzut? Literatura: Evnine, S. (1991) Donald Davidson.
10. Czy sceptycyzm znaczeniowy jest samoobalający się? Według zdroworozsądkowego zarzutu, nie możemy utrzymywać sceptycyzmu znaczeniowego, ponieważ wówczas nie moglibyśmy znać nawet znaczenia zdania wyrażającego sceptycyzm znaczeniowy. Co odpowiedziałby na ten zarzut Quine? Jeżeli pojęcie znaczenia jest konieczne z praktycznego punktu widzenia, to czy nauka może badać coś co zasadniczo nie jest realne? Czy teoria Quine’a implikuje, że nie znamy naszych umysłów i treści naszych własnych myśli?
11. Czy teoria użycia radzi sobie z kompozycyjnością języka? Czy i jak teoria późnego Wittgensteina mogłaby poradzić sobie z zasadą kompozycyjności? Negując pojęcie znaczenia wydaje się negować sam problem, który teoria kompozycyjności miała rozwiązać. Czy Wittgenstein miał rację? Jak mógłby odpowiedzieć na problem kompozycyjności języka? Literatura: Lugg, A. (2000) Wittgenstein’s Investigations 1–133: A guide and interpretation.
12. Czym jest sąd logiczny? Pojęcie sądu logicznego jest tradycyjnie uznawane za wyrażające treść zdań. Czym jest jednak sąd logiczny? Czy pojęcie sądu logicznego jest konieczne dla teorii znaczenia? Czy teoria propozycjonalna wyjaśnia zagadkę znaczenia? Jeżeli tak lub nie, to dlaczego?
13. Czym jest metafora? Czy teoria podobieństwa w przypadku metafor daje się obronić? Czy istnieje możliwość kompromisu pomiędzy stanowiskami Davidsona i Searle’a? Czy teoria Searle’a może obronić się przed zarzutami? Czy są inne zarzuty skierowane przeciwko teorii Searle’a?
14. Co znaczą wyrażenia pejoratywne? Według semantyk teorio-prawdziwościowych treść zdań określona jest przez warunki prawdziwości danego zdania. Tym samym zdania „Piotr jest Polakiem” i „Piotr jest Polaczkiem” znaczą to samo. Nie jest to jednak prawda. Wyrażenie „Polak” znaczy coś innego niż pejoratywne „Polaczek”. Jakie jest znaczenie wyrażeń pejoratywnych, w tym przekleństw? Czy dają się one opisać przez znane teorie znaczenia? Czy wyrażenia pejoratywne posiadają treść?
15. Jak możemy wyrażać myśli za pomocą obrazów? Obok języka podstawowym medium do komunikacji i wyrażania myśli są reprezentacje ikoniczne. W jaki sposób mogą one reprezentować świat? Czym różni się teoria znaczenia dla języka i obrazów? Czy obrazy mogą być potraktowane jako rodzaj języka? Czym obrazy różnią się od innych rodzajów reprezentacji?

1. Wprowadzenie. Naiwne teorie znaczenia
2. Frege – Sens i odniesienie. Lektura: Frege, Sens i nominat
I. Teorie odniesienia
3. Russell – Teoria deskrypcji. Lektura: Russell, Denotowanie
4. Kripke – Teoria nazw własnych. Lektura: Kripke, Nazywanie a konieczność
5. Przyczynowa teoria odniesienia. Lektura: Kripke, Nazywanie a konieczność
II. Teorie znaczenia
6. Weryfikacjonizm vs Quine. Lektura: Quine, Dwa dogmaty empiryzmu
7. Znaczenie jako użycie. Sceptycyzm znaczeniowy. Lektura: Kripke, Wittgenstein o regułach i języku prywatnym: wykład wprowadzający
8. Psychologiczna teorie znaczenia Grice’a. Lektura: Grice, Meaning
9. Semantyka warunków prawdziwości. Lektura: Davidson, Prawda i znaczenie
III. Pragmatyka
10. Akty mowy. Lektura: Searle, Czym jest akt mowy?
11. Implikatury. Lektura: Grice, Logika i konwersacja
IV. Zastosowania
12. Nastawienia sądzeniowe. Lektura: Kripke, A Puzzle about Belief
13. Teoria metafory. Lektura: Davidson, What Metaphors Mean?
Lektura obowiązkowa:
1. Przewodnik po filozofii języka, red. J. Odrowąż-Sypniewska, Kraków 2016
Lektura uzupełniająca:
1. The Philosophy of Language, A. P. Martinich (ed.), Oxford, 1985
2. G. Kemp, What is this thing called Philosophy of Language?, Routledge 2013
3. W. Lycan, Philosophy of Language: A Contemporary Introduction, Routledge 2008

Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb:

• Strona przedmiotu 410-FS1-3FJ5 w USOSweb