Wpływ współczesnych wojen na zachowanie dziedzictwa kulturowego 490-MS1-2PF4
II wojna światowa na niespotykaną wcześniej skalę doprowadziła do zniszczenia, rabunku i dewastacji materialnego dziedzictwa kulturowego na wszystkich obszarach objętych działaniami wojennymi i okupacją. Zjawisko to dotyczyło w pierwszym rzędzie europejskiego teatru wojny. Dramat ten sprawił, że po zakończeniu działań wojennych, na forum międzynarodowym zostały podjęte działania, które w przyszłości miały nie dopuścić do podobnej sytuacji. W 1954 r. UNESCO przygotowało tzw. Konwencję Haską. Jej sygnatariusze, w tym przedstawiciele największych wówczas mocarstw światowych, podpisując tę konwencję zobowiązali się do przestrzegania zasad, które zabezpieczały przed nieuzasadnionym zniszczeniem, uszkodzeniem oraz grabieżą dziedzictwo kulturowe na obszarach objętych wojną lub okupacją. Doświadczenia w stosowaniu pierwszego protokołu Konwencji Haskiej, które ujawniły jej ograniczenia, spowodowały przygotowanie i wprowadzenie w życie w 1999 r. drugiego protokołu tej konwencji. Oba protokoły konwencji stały się podstawą uregulowań prawnych na poziomie krajowym oraz podstawą presji społeczności międzynarodowej na uczestników zbrojnych konfliktów międzynarodowych nieprzestrzegających konwencji. Problem ten szczególnie wyraziście zarysował się podczas drugiej wojny w Zatoce Perskiej. Początek XXI w. ujawnił nowe kategorie konfliktów zbrojnych, niemiędzynarodowych, toczonych z fundamentalistami i terroryzmem. Konwencja Haska nie uwzględnia tego rodzaju konfliktów wywierających równie dużą, negatywną presję na dziedzictwo kulturowe, co zmusza po raz kolejny do poszukiwania na forum międzynarodowym skutecznych rozwiązań prawnych.
Tematyka zajęć:
- Straty wojenne w zakresie dóbr kultury w czasie II wojny światowej i początki współpracy międzynarodowej na rzecz ochrony dziedzictwa w czasie konfliktów zbrojnych.
- Międzynarodowa konwencje w sprawie ochrony dóbr kultury w czasie konfliktu zbrojnego (pierwszy protokół Konwencji Haskiej z 1954 r.).
- Drugi protokół Konwencji Haskiej z 1999 r.)
- Ochrona dóbr kultury przez i w Siłach Zbrojnych RP.
- Zadania polskiej służby cywilnej w zakresie ochrony zabytków na wypadek wojny.
- Zadania instytucji gromadzących dobra kultury w obszarze planowania i przygotowania ochrony na czas konfliktu zbrojnego.
- Najnowsze technologie służące zabezpieczaniu dóbr kultury na wypadek wojny.
- Lista światowego dziedzictwa kulturowego UNECO.
- Zniszczenia i ochrona dóbr kultury w międzynarodowych operacjach wojskowych – przykład Iraku podczas II wojny w Zatoce Perskiej.
- Zniszczenia dóbr kultury w Iraku i Syrii spowodowane przez ISIS.
- Wpływ współpracy międzynarodowej na ochronę dóbr kultury na teatrze działań zbrojnych i na terenach post-konfliktowych. Doświadczenia Ukrainy.
- Restytucja dóbr kultury utraconych w wyniku konfliktów zbrojnych.
Tryb prowadzenia przedmiotu
Założenia (opisowo)
Koordynatorzy przedmiotu
Efekty kształcenia
Uczestnik zajęć uzyska niezbędne podstawy do zdobycia wiedzy o zniszczeniach i innych negatywnych formach wpływu współczesnych wojen na zachowanie dziedzictwa kulturowego. Pozna zapisy Konwencji Haskiej oraz polskich aktów prawnych różnej rangi regulujących sposoby postepowania z dziedzictwem kulturowym na wypadek konfliktów zbrojnych. Pozna wybrane przykłady wpływu międzynarodowych i niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych na dziedzictwo kulturowe.
Kryteria oceniania
kryteria podstawowe:
- aktywny udział w zajęciach z wykorzystaniem wiedzy pochodzącej z zaleconych lektur (do 60% ocen końcowej),
- samodzielna, pisemna, krytyczna analiza tekstu dotyczącego wybranego przykładu wpływu konfliktu zbrojnego na zachowanie dziedzictwa kulturowego ( do 20% ocen końcowej);
kryterium dodatkowe: przygotowanie i przedstawienie prezentacji ukazującej wybrany aspekt tematyki zajęć (do 20% ocen końcowej)
Literatura
Karlikowska R., Ochrona wzmocniona dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego – znaczenie, ograniczenia i perspektywy zastosowania, „Problemy Współczesnego Prawa Międzynarodowego, Europejskiego i Porównawczego, t. 14: 2016, s. 28-52.
Kowalski W., Piotrowska-Nosek K., Schreiber H., Zalasińska K., Konwencje UNESCO w dziedzinie kultury, K. Zalasińska red., Warszawa 2014.
Kulikowska M., Falkowski Z., Znaki ochronne i oznaczenia w międzynarodowym prawie humanitarnym konfliktów zbrojnych, Warszawa 2011.
Międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych, red. Z. Falkowski, M. Marcinko, Warszawa 2014.
Nicholas L. H., Grabież Europy. Losy dzieł sztuki w Trzeciej Rzeszy i podczas II wojny światowej, Kraków 1997.
Niciński K., Sałaciński K., Ochrona dziedzictwa kultury w Iraku w ramach Polskiej Misji Stabilizacyjnej, „Ochrona Zabytków”, nr 3-4: 2004, s. 155-178.
Ochrona dóbr kultury w sytuacjach kryzysowych i konfliktach zbrojnych, t. I, K. Góralczyk, M. Szuniewicz-Stępień red., Gdynia 2022.
Przyborowska-Klimczak A., Rozwój dziedzictwa kulturalnego w prawie międzynarodowym na przełomie XX i XXI wieku, Lublin 2011.
Rok wojny w analizach Ośrodka Studiów Wschodnich, A. Eberhardt, T, Iwanski, W Konończuk red., Warszawa 2023.
Rutkowska P., Ochrona dóbr kultury w nie międzynarodowych konfliktach zbrojnych, „Świat Idei i Polityki”, t. 17: 2018, s. 137-157.
Akty Prawne:
Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego wraz z Regulaminem wykonawczym do tej konwencji oraz Protokół o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, podpisane w Hadze dnia 14 maja 1954 roku, Dz. U. 1957, Nr 46, poz. 212, załącznik.
Drugi Protokół dodatkowy do Konwencji o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego, podpisanej w Hadze dnia 14 maja 1954 roku, sporządzony w Hadze dnia 26 marca 1999 roku, Dz. U. 2012 r. poz. 248.
Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, Dz.U. 2023 nr 162 poz. 1568 z późniejszymi zmianami.
Rozporządzenie Ministra Kultury z 9 lutego 2004 roku w sprawie wzoru znaku informacyjnego umieszczonego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Dz. U. 2004, nr 30, poz.259.
Decyzja Nr 72/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 6 marca 2014 roku w sprawie przestrzegania zasad ochrony dóbr kulturalnych w resorcie obrony narodowej, Dz. Urz. MON, poz. 83.
Rozkaz Nr 26 Dowódcy Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych z dnia 22 stycznia 2015 roku w sprawie przestrzegania zasad dóbr kulturalnych w dowództwie Generalnym Rodzajów Sił Zbrojnych i podległych strukturach organizacyjnych.
Rozkaz nr 36 Szefa Inspektoratu Wsparcia Sił Zbrojnych z dnia 4 lutego 2015 r.
Wytyczne Dowódcy Operacyjnego Rodzajów Sił Zbrojnych z dnia 17 października 2014 roku w sprawie ochrony dóbr kulturalnych.
Uwagi
|
W cyklu 2023:
Metody i kryteria oceniania: |
Więcej informacji
Dodatkowe informacje (np. o kalendarzu rejestracji, prowadzących zajęcia, lokalizacji i terminach zajęć) mogą być dostępne w serwisie USOSweb: